دیابت نوع دو
دیابت نوع دو یکی از شایعترین بیماریهای مزمن در جهان است که هر سال میلیونها نفر را درگیر میکند. برخلاف دیابت نوع یک که بیشتر در سنین کودکی یا نوجوانی آغاز میشود، دیابت نوع دو معمولاً در بزرگسالی بروز میکند و ارتباط نزدیکی با سبک زندگی، تغذیه و وزن بدن دارد.
در این بیماری، بدن یا نمیتواند به درستی از انسولین استفاده کند (مقاومت به انسولین) یا انسولین کافی تولید نمیشود. نتیجه این اختلال، افزایش قند خون در بدن است که اگر کنترل نشود، میتواند منجر به عوارض جدی مانند مشکلات قلبی، آسیب به کلیهها، مشکلات بینایی و حتی آسیب به اعصاب شود.
دیابت نوع دو تنها یک بیماری ساده نیست؛ بلکه مجموعهای از تغییرات متابولیک است که بر کیفیت زندگی فرد اثر مستقیم میگذارد. به همین دلیل آگاهی از علائم، عوامل خطر و روشهای مدیریت آن اهمیت زیادی دارد.
در مقالات قبلی دربارهی میوههای مضر برای دیابت توضیح دادیم که انتخاب نادرست میوهها میتواند باعث بالا رفتن ناگهانی قند خون شود. همچنین در مطلب مربوط به خطرات سفر برای افراد دیابتی دیدیم که تغییر سبک زندگی حتی برای چند روز میتواند مشکلاتی برای بیماران ایجاد کند. همه این نکات نشان میدهد که دیابت، چه نوع یک و چه نوع دو، نیازمند مدیریت دقیق و آگاهی کامل است.
در این مقاله قصد داریم به طور ویژه دربارهی دیابت نوع دو صحبت کنیم؛ از علائم و عوامل خطر گرفته تا روشهای مدیریت و تغییر سبک زندگی. هدف این است که شما دید بهتری نسبت به این بیماری پیدا کنید و بدانید چگونه میتوان با آن زندگی سالمتری داشت.
علائم دیابت نوع دو
دیابت نوع دو اغلب به آهستگی و در طی چند سال بروز میکند. به همین دلیل بسیاری از افراد ممکن است برای مدت طولانی از بیماری خود بیاطلاع بمانند. در واقع، بسیاری از بیماران تنها زمانی متوجه میشوند که سطح قند خون آنها بسیار بالا رفته یا آزمایشهای دورهای مشکل را نشان دادهاند. شناخت علائم اولیه میتواند کمک کند تا بیماری زودتر تشخیص داده شود و از بروز عوارض جدی جلوگیری گردد.
۱. تشنگی و ادرار مکرر
یکی از نشانههای رایج دیابت نوع دو، احساس تشنگی غیرعادی و در نتیجه افزایش دفعات ادرار است. وقتی قند خون بالا میرود، کلیهها برای دفع آن مجبور میشوند سختتر کار کنند و این موضوع باعث افزایش حجم ادرار و کمآبی بدن میشود.
۲. خستگی و کاهش انرژی
بسیاری از بیماران از احساس خستگی مداوم شکایت دارند. دلیل این موضوع آن است که بدن نمیتواند قند موجود در خون را به طور مؤثر به سلولها منتقل کند تا به انرژی تبدیل شود. در نتیجه، فرد حتی پس از استراحت کافی همچنان احساس ضعف دارد.
۳. تاری دید
قند خون بالا میتواند بر عدسی چشم تأثیر بگذارد و باعث تاری دید یا دید غیرشفاف شود. در برخی افراد، این تغییرات موقتی هستند اما اگر بیماری کنترل نشود، میتوانند به مشکلات جدیتر بینایی منجر شوند.
۴. کندی در بهبود زخمها
دیابت نوع دو میتواند باعث اختلال در گردش خون و عملکرد سیستم ایمنی شود. همین مسئله باعث میشود زخمها و خراشهای کوچک دیرتر بهبود یابند و خطر عفونت افزایش پیدا کند.
۵. عفونتهای مکرر
یکی دیگر از علائم مهم، بروز عفونتهای پوستی، دهانی یا ادراری به شکل مکرر است. سطح بالای قند محیط مناسبی برای رشد باکتریها و قارچها فراهم میکند و بدن در برابر آنها مقاومت کمتری نشان میدهد.
۶. تغییرات وزن بدون دلیل واضح
برخی افراد با دیابت نوع دو دچار کاهش وزن ناخواسته میشوند؛ زیرا بدن نمیتواند از گلوکز موجود در خون بهدرستی استفاده کند و برای تأمین انرژی به چربی و عضلات روی میآورد. در مقابل، بعضی افراد دچار افزایش وزن میشوند که خود میتواند وضعیت بیماری را تشدید کند.
۷. بیحسی یا گزگز در اندامها
افزایش قند خون در طولانیمدت میتواند به اعصاب آسیب برساند و موجب گزگز، بیحسی یا احساس سوزنسوزن شدن در دستها و پاها شود. این علامت یکی از نشانههای اولیه نوروپاتی دیابتی است.
۸. لکههای پوستی تیره
در برخی بیماران، بهویژه در نواحی چینهای پوستی مانند پشت گردن یا زیر بغل، لکههای تیره و ضخیمشدهای ظاهر میشود که به آن آکانتوزیس نیگریکانس گفته میشود. این تغییر پوستی میتواند نشانه مقاومت به انسولین باشد.
عوامل خطر دیابت نوع دو
دیابت نوع دو تنها نتیجه یک عامل خاص نیست، بلکه ترکیبی از ژنتیک، سبک زندگی و شرایط محیطی در ایجاد آن نقش دارند. شناخت این عوامل خطر کمک میکند افراد در معرض، زودتر اقدام به تغییر سبک زندگی و پیشگیری کنند.
۱. اضافهوزن و چاقی
اضافهوزن، بهویژه چاقی شکمی (تجمع چربی در اطراف شکم)، یکی از مهمترین عوامل خطر برای دیابت نوع دو است. چربی اضافی باعث کاهش حساسیت سلولها به انسولین شده و زمینه مقاومت به انسولین را فراهم میکند.
۲. کمتحرکی
زندگی بیتحرک، نشستنهای طولانی و فعالیت بدنی ناکافی، احتمال بروز دیابت نوع دو را بهشدت افزایش میدهد. ورزش منظم نه تنها به کنترل وزن کمک میکند بلکه توانایی بدن برای استفاده مؤثر از انسولین را هم بهبود میبخشد.
۳. سابقه خانوادگی
اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر فرد به دیابت نوع دو مبتلا باشد، خطر ابتلا در او بیشتر خواهد بود. این موضوع هم به دلیل عوامل ژنتیکی و هم به خاطر الگوهای مشترک سبک زندگی است.
۴. سن بالاتر
اگرچه دیابت نوع دو در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما احتمال بروز آن پس از ۴۵ سالگی بیشتر میشود. دلیل این موضوع کاهش فعالیت بدنی، تغییرات هورمونی و افزایش وزن در سنین میانسالی است.
۵. فشار خون و چربی خون بالا
افرادی که به فشار خون بالا یا کلسترول و تریگلیسرید بالا مبتلا هستند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به دیابت نوع دو قرار دارند. این شرایط اغلب بخشی از سندروم متابولیک محسوب میشوند که با مقاومت به انسولین در ارتباط است.
۶. سابقه دیابت بارداری
زنانی که در دوران بارداری به دیابت بارداری مبتلا شدهاند یا نوزادانی با وزن بالای ۴ کیلوگرم به دنیا آوردهاند، بعداً بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع دو قرار دارند.
۷. مشکلات خواب
اختلالاتی مانند آپنه انسدادی خواب یا کمخوابی مزمن میتوانند حساسیت بدن به انسولین را کاهش دهند و زمینهساز دیابت شوند.
۸. تغذیه ناسالم
مصرف زیاد غذاهای فراوریشده، نوشیدنیهای شیرین و چربیهای ناسالم در کنار کمبود فیبر و میوه و سبزیجات تازه، بهتدریج خطر بروز دیابت نوع دو را بالا میبرد.
عوارض دیابت نوع دو
دیابت نوع دو اگر کنترل نشود، به مرور زمان میتواند تقریبا همه ارگانهای بدن را درگیر کند. مشکل اصلی این بیماری، افزایش طولانیمدت قند خون است که به رگهای خونی و اعصاب آسیب میزند. عوارض دیابت نوع دو به دو دسته حاد (در کوتاهمدت) و مزمن (در بلندمدت) تقسیم میشوند.
۱. عوارض قلبیعروقی
بیماران دیابتی بیش از سایر افراد در معرض بیماریهای قلبی و سکته مغزی هستند. دیابت باعث آسیب به رگها و افزایش کلسترول و فشار خون میشود و همین امر احتمال حمله قلبی یا انسداد عروق را بیشتر میکند.
۲. آسیب کلیوی (نفروپاتی دیابتی)
کلیهها برای تصفیه خون به رگهای خونی ریز وابستهاند. قند خون بالا این رگها را تخریب میکند و به تدریج منجر به کاهش عملکرد کلیه و حتی نیاز به دیالیز یا پیوند میشود.
۳. آسیب چشمی (رتینوپاتی دیابتی)
دیابت یکی از دلایل اصلی کوری در بزرگسالان است. افزایش قند خون باعث آسیب به عروق شبکیه چشم میشود. تاری دید، آب مروارید و گلوکوم هم در بیماران دیابتی شایعتر است.
۴. آسیب عصبی (نوروپاتی دیابتی)
بیحسی، گزگز، درد یا ضعف در دستها و پاها از نشانههای آسیب اعصاب محیطی در بیماران دیابتی است. این عارضه خطر زخم و عفونت پا را بالا میبرد. در موارد شدید، حتی ممکن است به قطع عضو منجر شود.
۵. مشکلات پوستی و عفونتها
زخمها در افراد دیابتی دیرتر بهبود پیدا میکنند. همچنین این بیماران بیشتر در معرض عفونتهای پوستی، قارچی و ادراری قرار دارند.
۶. مشکلات دهان و دندان
دیابت کنترلنشده خطر عفونت لثه، خشکی دهان و پوسیدگی دندانها را افزایش میدهد.
۷. مشکلات عصبی خودکار
گاهی آسیب اعصاب داخلی باعث اختلال در عملکرد معده، روده، فشار خون و حتی مشکلات جنسی میشود.
۸. عوارض حاد (کوتاهمدت)
هیپوگلیسمی (افت قند خون): در اثر مصرف دارو یا انسولین بیش از حد، فعالیت بدنی زیاد یا نخوردن وعده غذایی ایجاد میشود.
هیپرگلیسمی (افزایش بیش از حد قند خون): در صورت بیتوجهی، میتواند منجر به شرایط خطرناک مثل کتواسیدوز یا سندروم هایپراسمولار شود.
راههای پیشگیری از دیابت نوع دو
دیابت نوع دو اغلب به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و سبک زندگی ایجاد میشود. اگرچه نمیتوان روی ژنها کنترل داشت، اما تغییر در سبک زندگی میتواند احتمال ابتلا را به شکل چشمگیری کاهش دهد.
۱. داشتن تغذیه متعادل
مصرف بیشتر غذاهای پر فیبر مثل سبزیجات، میوههای تازه، حبوبات و غلات سبوسدار.
کاهش مصرف نوشیدنیهای شیرین و خوراکیهای پرکالری.
توجه به حجم وعدههای غذایی و پرهیز از پرخوری.
جایگزین کردن چربیهای سالم (مثل روغن زیتون و مغزها) به جای چربیهای اشباع و ترانس.
۲. فعالیت بدنی منظم
حداقل ۳۰ دقیقه ورزش متوسط (مثل پیادهروی سریع، دوچرخهسواری یا شنا) در بیشتر روزهای هفته توصیه میشود. ورزش منظم حساسیت سلولها به انسولین را افزایش میدهد و به بدن کمک میکند قند خون را بهتر کنترل کند.
۳. کنترل وزن
اضافهوزن و بهویژه چاقی شکمی یکی از مهمترین عوامل خطر دیابت نوع دو است. حتی کاهش ۵ تا ۷ درصدی وزن میتواند خطر ابتلا را به طور قابل توجهی کم کند.
۴. خواب کافی و منظم
کمخوابی یا خواب نامنظم میتواند سطح هورمونهای بدن را به هم بزند و منجر به مقاومت به انسولین شود. داشتن خواب باکیفیت (۷ تا ۸ ساعت در شب) از عوامل محافظتی مهم به حساب میآید.
۵. مدیریت استرس
استرس طولانیمدت میتواند باعث افزایش ترشح هورمونهایی شود که قند خون را بالا میبرند. روشهایی مثل مدیتیشن، یوگا یا حتی پیادهروی در طبیعت برای کاهش استرس مؤثرند.
۶. پرهیز از سیگار و مصرف الکل
مصرف سیگار و الکل هر دو با افزایش خطر دیابت نوع دو و همچنین بیماریهای قلبیعروقی مرتبط هستند. ترک آنها نه تنها به پیشگیری از دیابت کمک میکند بلکه سلامت عمومی بدن را هم بهبود میدهد.
۷. انجام چکاپهای منظم
افرادی که سابقه خانوادگی دیابت دارند یا در معرض عوامل خطر هستند باید غربالگری منظم قند خون داشته باشند. تشخیص زودهنگام میتواند جلوی پیشرفت بیماری را بگیرد.
حرف آخر
دیابت نوع دو اگرچه بیماری مزمنی است، اما با مدیریت درست و مراجعه منظم به پزشک میتوان از بسیاری از عوارض آن پیشگیری کرد. بسیاری از بیماران به دلیل بیتوجهی به علائم یا درمانهای خانگی، دچار مشکلات جدیتری میشوند.
❗️به یاد داشته باشید که هیچ مقالهای نمیتواند جایگزین نظر پزشک متخصص شود. هر فرد شرایط متفاوتی دارد و باید درمان متناسب با بدن خود را دریافت کند.
در مراکز تخصصی دیابت سلامت ایرانیان ما تلاش کردهایم با حضور پزشکان مجرب، جدیدترین روشهای کنترل و مدیریت دیابت را در دسترس شما قرار دهیم تا زندگی سالمتر و پویاتری داشته باشید.
📍 آدرسها:
تهران – میدان دوم صادقیه – بلوار آیت الله کاشانی – مرکز تخصصی دیابت سلامت ایرانیان
اصفهان – خیابان شمس آبادی – مجتمع پزشکی مریم – مرکز تخصصی دیابت سلامت ایرانیان
نجف آباد – خیابان امام خمینی روبروی حوزه علمیه ریاضی – مجتمع نور – مرکز دیابت نجف آباد
مازندران – دریاچه ولشت – مرکز دیابت دریاچه ولشت
☎️ شماره تماسها:
۰۲۱-۴۴۹۷۸۱۴۳
۰۳۱-۳۲۳۵۷۹۹۹
۰۳۱-۴۲۶۲۶۷۹۰
۰۹۱۱۸۶۵۱۰۰۶
برای مشاوره و شروع یک مسیر درمانی مطمئن، همین امروز با ما در تماس باشید.
خواندنی بیشتر : وکی پدیا
